اصول اخلاقی
نشریه مدیریت، آموزش و توسعه در عصر دیجیتال متعهد به رعایت بالاترین استانداردهای اخلاق نشر است. به منظور تضمین یکپارچگی، قابلیت اطمینان و اعتبار پژوهش‌های منتشرشده، این نشریه از دستورالعمل‌ها و استانداردهای اخلاقی بین‌المللی مانند اصول تعیین‌شده توسط کمیته اخلاق نشر (COPE)، کمیته بین‌المللی ویراستاران مجلات پزشکی (ICMJE) و سایر نهادهای معتبر پیروی می‌کند.
این سند وظایف و انتظارات اخلاقی تمام ذینفعان فرآیند نشر، از جمله نویسندگان، دبیران، داوران و ناشر را تشریح می‌کند.
۱. مسئولیت‌های نویسندگان
نویسندگانی که مقالات خود را به نشریه ارسال می‌کنند، موظف به رعایت اصول اخلاقی زیر هستند:
۱.۱ اصالت و سرقت علمی
- تمامی مقالات ارسالی باید حاصل کار اصیل نویسندگان باشند و نباید شامل محتوای کپی‌شده یا سرقت علمی باشند.
- ذکر منابع و استناد به آثار دیگر باید به‌طور دقیق انجام شود.
- تمامی مقالات از طریق نرم‌افزار iThenticate برای شناسایی سرقت علمی بررسی می‌شوند.
- خودسرقت علمی (بازنشر بخش‌هایی از آثار پیشین نویسنده بدون ارجاع مناسب) غیرمجاز است.
۱.۲ تألیف و همکاری در نگارش مقاله
- اسامی نویسندگان باید به افرادی محدود شود که سهم قابل‌توجهی در طراحی، گردآوری داده‌ها، تحلیل یا تفسیر پژوهش داشته‌اند.
- سایر افرادی که به نحوی در فرآیند پژوهش مشارکت داشته‌اند (مانند کمک‌های فنی یا ویرایشی) باید در بخش تقدیر و تشکر ذکر شوند.
- نویسنده مسئول باید اطمینان حاصل کند که همه نویسندگان از نسخه نهایی مقاله آگاه هستند و با ارسال آن موافقت کرده‌اند.
۱.۳ صحت داده‌ها و شفافیت
- نویسندگان باید داده‌های دقیق، کامل و بدون دستکاری ارائه کنند و از جعل یا حذف اطلاعات اجتناب نمایند.
- در صورت نیاز، داده‌های خام باید برای بررسی‌های بیشتر در اختیار سردبیران قرار گیرد.
- اگر داده‌های استفاده‌شده از منابع عمومی تهیه شده‌اند، باید به‌طور شفاف به آن‌ها ارجاع داده شود.
۱.۴ تعارض منافع
- نویسندگان باید هرگونه تعارض منافع احتمالی را که ممکن است بر تفسیر نتایج تأثیر بگذارد، افشا کنند (مانند منابع مالی، روابط شخصی یا انتساب‌های سازمانی).
- در صورت عدم وجود تعارض منافع، نویسندگان باید این موضوع را در مقاله تصریح کنند.
۱.۵ مجوزهای اخلاقی برای مطالعات انسانی یا حیوانی
- مقالاتی که شامل مطالعات انسانی یا حیوانی هستند، باید از کمیته اخلاق مربوطه مجوز دریافت کرده و در مقاله ذکر شود.
- اخذ رضایت‌نامه آگاهانه از شرکت‌کنندگان انسانی ضروری است.
- رعایت اصول اخلاقی به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر الزامی است.
۱.۶ ذکر منابع مالی
- نویسندگان باید تمام منابع مالی حمایت‌کننده پژوهش را اعلام کنند و نقش آن‌ها را در فرآیند پژوهش توضیح دهند.
۱.۷ ارسال چندگانه و انتشار تکراری
- ارسال هم‌زمان یک مقاله به چندین نشریه یا انتشار آثار مشابه بدون اطلاع‌رسانی صریح ممنوع است.
- نویسندگان باید شفاف‌سازی کنند که آیا بخش‌هایی از مقاله قبلاً منتشر شده است یا خیر.
۱.۸ اصلاحات و بازپس‌گیری مقالات
- در صورت شناسایی خطاهای اساسی پس از انتشار، نویسندگان موظفند سردبیر نشریه را مطلع کنند.
- در صورت لزوم، مقاله مطابق با اصول COPE اصلاح یا بازپس‌گیری (ریترکت) خواهد شد.
۲. مسئولیت‌های داوران
داوران به عنوان بخش اساسی فرآیند ارزیابی، موظف به رعایت اصول زیر هستند:
۲.۱ محرمانگی
- داوران باید تمامی اطلاعات مربوط به مقاله را محرمانه نگه داشته و آن را با دیگران به اشتراک نگذارند.
- استفاده از محتوای مقاله‌های داوری‌شده برای اهداف شخصی یا پژوهشی ممنوع است.
۲.۲ بی‌طرفی و انصاف
- داوری‌ها باید به‌صورت عینی و سازنده انجام شود و شامل نظرات علمی و منطقی باشد.
- داوران باید از ارائه نظرات شخصی یا مغرضانه خودداری نمایند.
۲.۳ تعارض منافع
- داوران باید هرگونه تعارض منافع احتمالی را اعلام کرده و در صورت وجود، از بررسی مقاله کناره‌گیری کنند.
- در صورت احساس ناتوانی در ارزیابی مقاله، داور باید از پذیرش داوری خودداری نماید.
۲.۴ زمان‌بندی
- داوران باید نظرات خود را در مهلت تعیین‌شده ارائه دهند تا تأخیر در فرآیند انتشار رخ ندهد.
- در صورت عدم امکان بررسی در زمان مقرر، داور باید سریعاً به دبیر نشریه اطلاع دهد.
۲.۵ شناسایی تخلفات اخلاقی
- در صورت مشاهده تخلفات علمی (مانند سرقت علمی یا دستکاری داده‌ها)، داور باید موضوع را به سردبیر گزارش دهد.
۳. مسئولیت‌های دبیران و سردبیر
دبیران و سردبیر نشریه نقش حیاتی در حفظ استانداردهای اخلاق نشر دارند و موظف به رعایت اصول زیر هستند:
۳.۱ استقلال و صداقت در تصمیم‌گیری
- تمامی تصمیمات سردبیر باید بر اساس کیفیت علمی مقاله باشد و نباید تحت تأثیر ملاحظات شخصی، مالی یا سازمانی قرار گیرد.
۳.۲ حفظ محرمانگی
- دبیران باید اطلاعات مربوط به مقالات را کاملاً محرمانه نگه داشته و از افشای آن به افراد غیرمرتبط خودداری کنند.
۳.۳ پیگیری تخلفات اخلاقی
- دبیران موظفند هرگونه تخلف اخلاقی را بررسی و اقدامات لازم را مطابق با اصول COPE انجام دهند.
- در صورت اثبات تخلف، نشریه اقدام به بازپس‌گیری مقاله و اطلاع‌رسانی به نهادهای مرتبط خواهد کرد.
۴. رسیدگی به تخلفات علمی
نشریه رویکرد جدی به تخلفات علمی دارد و در صورت شناسایی موارد زیر، اقدام مقتضی انجام خواهد داد:
- سرقت علمی
- جعل یا تحریف داده‌ها
- اختلافات در تألیف مقاله
- پژوهش‌های غیراخلاقی
در صورت اثبات تخلف، نشریه می‌تواند مقاله را رد یا پس بگیرد، نویسندگان را از ارسال مجدد منع کند و به نهادهای ذی‌ربط اطلاع دهد.
۵. فرآیند اعتراض و شکایت
نویسندگان، داوران و خوانندگان حق دارند نسبت به تصمیمات نشریه اعتراض کنند یا تخلفات اخلاقی را گزارش دهند. اعتراضات باید به‌صورت مکتوب به دبیرخانه نشریه ارسال شود و مستندات لازم ارائه گردد.
۶. بازبینی و اصلاح پس از انتشار
نشریه از بازخوردهای سازنده پس از انتشار استقبال می‌کند و در صورت وجود اشتباهات، اقدام به تصحیح یا بازپس‌گیری مقاله خواهد کرد.
۷. رعایت استانداردهای اخلاقی
تمامی طرف‌های درگیر در فرآیند نشر ملزم به رعایت این دستورالعمل‌ها هستند و تخطی از آن منجر به برخوردهای مقتضی خواهد شد.
بیانیه شفافیت در استفاده از هوش مصنوعی
با توجه به پیشرفت‌های سریع در حوزه فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، به‌ویژه در زمینه نگارش متون علمی، ترجمه، تحلیل داده‌ها و بازبینی نگارشی، مجله علمی ما بر آن است که استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در فرآیند تهیه، داوری و انتشار مقالات را با شفافیت کامل و در چارچوب اصول اخلاق نشر علمی اعلام و مدیریت نماید.
این مجله در راستای پایبندی به اصول اخلاقی و حرفه‌ای نشر، به‌ویژه دستورالعمل‌های انجمن جهانی سردبیران مجلات پزشکی (WAME)، استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند نگارش، داوری و ویرایش علمی را با رعایت شرایط زیر مجاز می‌داند:
-
استفاده شفاف و مسئولانه: نویسندگان موظف‌اند در صورت بهره‌گیری از ابزارهای هوش مصنوعی (از جمله اما نه محدود به ChatGPT، Grammarly، DeepL و غیره) در تهیه هر بخش از مقاله (مقدمه، مرور ادبیات، نتایج، بحث، ترجمه، نگارش مجدد و...)، این موضوع را در بخش تقدیر و تشکر یا پاورقی صفحه اول به‌صورت شفاف اعلام نمایند.
-
عدم انتساب هوش مصنوعی به‌عنوان نویسنده: مطابق دستورالعمل WAME، هیچ ابزار یا سامانه هوش مصنوعی‌ای نمی‌تواند به‌عنوان نویسنده مقاله علمی در نظر گرفته شود؛ زیرا فاقد مسئولیت‌پذیری اخلاقی و قانونی است.
-
بررسی انتقادی و اعتبارسنجی انسانی: تمامی محتواهایی که با کمک هوش مصنوعی تولید می‌شوند باید توسط نویسندگان انسانی بازبینی، اصلاح و تأیید شوند. مسئولیت کامل در قبال صحت، اصالت، و انسجام مطالب نهایی با نویسندگان انسانی است.
-
استفاده در داوری علمی: داوران در صورت استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی برای تحلیل متون یا کمک در نوشتن بازخوردها، باید از ورود اطلاعات محرمانه مقالات به این ابزارها خودداری کرده و در صورت استفاده، محرمانگی داده‌ها را رعایت نمایند.
-
نقض احتمالی اصول اخلاقی: استفاده نابجا از هوش مصنوعی که منجر به تحریف داده‌ها، تولید اطلاعات نادرست، یا سرقت علمی شود، نقض آشکار اصول اخلاقی نشر تلقی شده و پیامدهای حقوقی و اخلاقی به‌همراه خواهد داشت.
-
بازبینی مستمر سیاست‌ها: با توجه به پویایی حوزه هوش مصنوعی، سیاست‌های مجله در این خصوص به‌صورت مستمر مورد بازنگری قرار گرفته و در صفحه رسمی مجله به‌روزرسانی خواهد شد.
بدین ترتیب، مجله ما به رعایت دقیق و صادقانه اصول شفافیت در استفاده از هوش مصنوعی پایبند بوده و خود را متعهد به پیروی از بیانیه رسمی WAME با عنوان "Recommendations on Chatbots and Generative Artificial Intelligence in Relation to Scholarly Publications" می‌داند.
جهت مطالعه کامل این دستورالعمل می‌توانید به پیوند زیر مراجعه فرمایید:
https://wame.org/page3.php?id=106
