شناسایی مؤلفه‌های رهبری هوشمند آموزش عالی (مورد مطالعه: دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان تهران)

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه‌ها و ابعاد رهبری هوشمند در آموزش عالی، با تمرکز بر دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان تهران انجام شده است. پژوهش حاضر از روش تحقیق کیفی با رویکرد تحلیل مضمون استفاده کرده است. مشارکت‌کنندگان شامل ۱۶ نفر از خبرگان حوزه آموزش عالی بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌برفی انتخاب شدند. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته گردآوری و با استفاده از روش کدگذاری نظری اترید-استرلینگ تحلیل شدند. سه مرحله کدگذاری شامل مضامین پایه، مضامین سازمان‌دهنده و مضامین فراگیر انجام شد تا الگوی مفهومی رهبری هوشمند در دانشگاه‌های مورد مطالعه شناسایی گردد. نتایج نشان داد که از میان ۲۴۳ مضمون استخراج‌شده، ۵۹ مؤلفه کلیدی در حوزه رهبری هوشمند شناسایی شد که در ۱۸ بعد کلی دسته‌بندی گردیدند. مهم‌ترین ابعاد شامل حفظ و بهره‌گیری از ظرفیت‌های انسانی، توانایی تصمیم‌گیری فراگیر، تفکر استراتژیک، برخورد خلاقانه با مسائل، برخورداری از توان هوشی بالا، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و اخلاقی، توانایی انطباق با تغییرات محیطی و توانایی شناخت راهکارهای استقرار رهبری هوشمند بودند. همچنین، چالش‌هایی مانند مقاومت در برابر تغییر، مدیریت سنتی و کمبود منابع به‌عنوان موانع اجرای رهبری هوشمند شناسایی شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد که رهبری هوشمند در آموزش عالی مستلزم ترکیبی از مهارت‌های فردی، استراتژی‌های مدیریتی، بهره‌گیری از فناوری و سازگاری با تغییرات محیطی است. این مطالعه پیشنهاد می‌کند که دانشگاه‌ها برای ارتقای رهبری هوشمند، سیاست‌های حمایتی، برنامه‌های آموزشی و زیرساخت‌های مدیریتی مناسب را توسعه دهند.