نابرابری آموزشی، بستر خشونت: بررسی رابطه سطح برخورداری مدارس و خشونت در یک منطقه شهری

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین سطح برخورداری مدارس و بروز خشونت در یک منطقه شهری (منطقه 15 تهران) انجام شده است. با توجه به اهمیت موضوع خشونت در مدارس و تأثیر آن بر سلامت روانی و جسمی دانش‌آموزان و کیفیت آموزش، این مطالعه به بررسی عوامل محیطی مؤثر بر بروز خشونت در مدارس می‌پردازد. روش تحقیق ترکیبی از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با 10 نفر از کارکنان (مدیران، معلمان، مشاوران) دو مدرسه با سطوح برخورداری متفاوت (یک مدرسه برخوردار و یک مدرسه کم‌برخوردار) و مشاهدات غیرمشارکتی در محیط این مدارس بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که مدارس کم‌برخوردار، به دلیل کمبود امکانات آموزشی و رفاهی، فضای فیزیکی نامناسب، فشارهای اجتماعی-اقتصادی وارد بر دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان، بیشتر مستعد بروز خشونت هستند. انواع خشونت مشاهده‌شده در مدارس کم‌برخوردار شامل نزاع‌های فیزیکی، قلدری، رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت کلامی بوده است. در مقابل، مدارس برخوردار با امکانات مناسب و فضای آرام، کمتر شاهد بروز خشونت بوده‌اند. عوامل مؤثر بر خشونت در مدارس، شامل عوامل محیطی (امکانات مدرسه، فضای فیزیکی)، عوامل اجتماعی-اقتصادی (وضعیت خانواده‌ها)، و عوامل فردی (مسائل روانی و رفتاری دانش‌آموزان) است. نتایج این پژوهش بر ضرورت توجه بیشتر به مدارس کم‌برخوردار و ارائه راهکارهای عملی برای کاهش خشونت در این مدارس تأکید می‌کند. از جمله راهکارهای پیشنهادی می‌توان به تخصیص منابع بیشتر به مدارس کم‌برخوردار، ارائه خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناختی به دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای دانش‌آموزان، معلمان و والدین در زمینه پیشگیری از خشونت، و تقویت همکاری بین مدارس و سازمان‌های اجتماعی اشاره کرد. این مطالعه می‌تواند به برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران آموزشی در جهت ارتقای عدالت آموزشی و کاهش خشونت در مدارس کمک کند.